Nudges in de zorg: kleine veranderingen, groot effect
Pauzes? Die schieten er nog weleens bij in. Zo ook bij het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht en Nieuwegein. Daarom deed het ziekenhuis mee aan een onderzoek van IZZ en de Universiteit Utrecht naar ‘nudges’. Hoe kun je gedrag aanpassen door kleine veranderingen in de werkomgeving?
‘Nee, eerst thee!’ Op het aanrecht van de personeelskamer bij de afdeling Cardiologie in het St. Antonius Ziekenhuis staan mokken met deze tekst erop. In de kamer zijn een paar verpleegkundigen in gesprek, terwijl ze zich klaarmaken voor hun dienst. Buiten op de gang komen patiënten langzaam schuifelend voorbij en klinkt het gezoem van medische transportkarren.
Tijd voor jezelf
De mokken moeten dit team helpen wat tijd voor zichzelf te claimen tijdens de ochtendpauze. Je hoeft de mok alleen maar met de goede kant aan je mond te zetten, en collega’s weten genoeg: jij hebt even pauze. ‘Het is zo leuk om te zien dat dit werkt’, zegt teamleider Rina Parbhoe enthousiast, terwijl ze plaatsneemt aan een gezellige, grote tafel. ‘Medewerkers zetten hun mok echt bewust neer. Ze geven er een duidelijk signaal mee af. Niet alleen richting collega’s, ook richting zichzelf. Oh ja, inderdaad: eerst thee. Daarna kom ik bij je terug.’
Voor de lunchpauze is er een roulatieschema, maar voor de ochtendpauze, tussen 10 en half 11, zijn verpleegkundigen zelf verantwoordelijk. Dan is het soms lastig écht afstand te nemen van het werk. Rina, die zelf ook jarenlang aan het bed heeft gestaan, herkent het wel. ‘Werk in de zorg gaat altijd door. Dus ben je snel geneigd toch nog even iets op te pakken tijdens je pauze. Omdat een patiënt je iets vraagt, of omdat een collega je aanschiet.’
Gezond gedrag stimuleren
Het onderzoek dat IZZ samen met Universiteit Utrecht uitvoerde, kwam dan ook als geroepen. Het is gebaseerd op promotieonderzoek van Henrico van Roekel naar gedragsverandering in de zorg. HR-adviseur en projectleider Marloes Piek hoorde erover in een webinar van IZZ. Marloes werkt in het team Sterk in je Werk van het St. Antonius, dat kijkt hoe zorgmedewerkers langer gezond en met plezier aan het werk kunnen blijven. ‘Ik was meteen enthousiast’, vertelt ze. ‘Vooral het idee van ‘nudging’ sprak me aan.’
Zo hebben leidinggevenden invloed op het welzijn van zorgmedewerkers
Henrico van Roekel van Universiteit Utrecht ging op zoek naar manieren waarop leidinggevenden het welzijn van hun medewerkers kunnen beïnvloeden. Want door de hoge werkdruk in de zorg, gaat het niet zo goed met dat welzijn. Samen met IZZ deed hij de afgelopen vier jaar verschillende onderzoeken, onder andere bij ziekenhuizen, in de verpleeg- en thuiszorg, gehandicaptenzorg en geestelijke gezondheidszorg.
Nudging houdt in dat je het gedrag van mensen kunt veranderen door kleine, vaak onbewuste, veranderingen in de omgeving of communicatie. Zo maak je met kleine duwtjes in de rug gezond gedrag makkelijker. Denk bijvoorbeeld aan voetafdrukken op de vloer die richting de trap wijzen, een nepvlieg in het urinoir zodat mannen netter plassen en een bordje in een hotelkamer om handdoeken te hergebruiken.
Dagelijkse vragenlijsten IZZ en de Universiteit Utrecht voerden uitgebreide gesprekken met de afdelingen van het St. Antonius. Wat speelt er zoal? Daaruit kwamen drie thema’s: pauze houden, grenzen aangeven en aanspreekcultuur. Marloes pakt een vel erbij. ‘Kijk, dit waren de vijf nudges die de onderzoekers vervolgens samen met de medewerkers hebben bedacht.’
Het team van Rina testte de mokken. De andere ‘duwtjes’: posters om het belang van pauze te benadrukken, deurhangers met ‘Even pauze’ erop, een contract met afspraken over het pauzegedrag binnen het team en een telefoonbak waarin medewerkers hun werktelefoon leggen. Door loting werden de nudges verdeeld over de zeven deelnemende teams.
"Even pauzeren doet zoveel voor je mentale fitheid"
Veelbelovende resultaten
Het experiment startte net voor kerst en liep acht weken. Eerst hielden Rina en haar collega’s drie weken hun gedrag bij zonder nudge en daarna drie weken mét. Drie keer per dag kregen ze een korte vragenlijst met vragen als: heb je vandaag voldoende pauze kunnen nemen? En hoe vaak werd je gestoord tijdens de pauze?
De resultaten zijn veelbelovend. In de hele groep namen mensen meer pauze, en ze namen ook langer pauze. De nudge die het beste werkt, zet Marloes graag breder in, ook op andere afdelingen die daar behoefte aan hebben. Bij Cardiologie blijven ze de mokken in ieder geval gebruiken. Rina neemt een slokje van haar thee. ‘Eerlijk is eerlijk, pauze nemen blijft lastig, met de hoge werkdruk. Ik moet medewerkers blijven aanspreken: denken jullie aan je pauze? Maar dat gaat met de mokken steeds beter. En ze wijzen elkáár er ook vaker op, zie ik.’
Nuttige nudges
Als leidinggevende heeft ze haar team vanaf het eerste moment betrokken bij het onderzoek. ‘Ik vond het vooral belangrijk te benadrukken wat ze hier zélf aan hebben. Even pauzeren doet zoveel voor je mentale fitheid.’ Te weinig pauze kan de hele dag doorwerken op je stressniveau. Dat ziet de teamleider regelmatig gebeuren. ‘Medewerkers die geen pauze nemen, lopen gehaaster rond. Pauze, ook al is het maar tien minuutjes, helpt om even te resetten. Daarna heb je meer energie. Dat zien patiënten ook. Je komt relaxter en opener binnen. Het komt de zorg ten goede.’
Zelf kan ze ook nog wat leren op dit gebied, geeft ze glimlachend toe. ‘Ik neem tijdens mijn pauze wel afstand van mijn computer, maar mijn deur staat altijd open. Als teamleden binnenlopen, zeg ik niet snel nee.’ Pauze nemen blijft dus work-in-progress. En daarbij zijn de nudges een nuttig hulpmiddel, vinden Marloes en Rina. ‘Heel grappig om te zien hoe zoiets kleins zo’n grote rol kan spelen. Van tevoren hadden veel mensen er nog nooit van gehoord. En nu zoemt de term ‘nudges’ regelmatig rond in het ziekenhuis’, zegt Marloes lachend. Eén minpuntje: het is wel een jeukwoord. ‘Wie een goede Nederlandse vertaling weet, mag het me laten weten.’
