'Ik hoop dat alle SEH's dit oppakken'

‘Toen ik in 2014 in Ieper door het In Flanders Fields Museum liep, moest ik aan mijn eigen SEH-afdeling denken’, vertelt Jaspers. ‘Ook al kun je de ellende van de soldaten in de Eerste Wereldoorlog niet vergelijken met mijn medewerkers. Maar ook zij hadden psychische klachten en angstaanvallen. Ik raakte ervan overtuigd dat onderzoek naar de psychosociale arbeidsbelasting (PSA) op de SEH noodzakelijk was. Zo kwam ik bij Universiteit Leiden terecht. We hebben IZZ gevraagd om hulp bij de organisatie van het onderzoeksproject.’

‘Medewerkers zorgen nu ook beter voor elkaar.’

‘Wij vonden het een interessant onderzoek’, zegt Spoek. ‘Wel moesten er dan meer ziekenhuizen aan meedoen. Uiteindelijk meldden zich negentien SEH’s aan. Dat is een kwart van alle SEH’s in Nederland. Daardoor krijgen de onderzoekresultaten meer gewicht. Bovendien waren er veel partijen bereid bij te dragen aan de financiering, waardoor er ook een breed draagvlak ontstond. Met het onderzoek hebben we de situatie op de SEH’s in kaart gebracht. Maar het ging ons er vooral om te inventariseren hoe die SEH’s zelf aan verbeteringen konden werken.’

Verbeteringen boeken

‘De resultaten van de eerste meting in 2017 veroorzaakten bij ons een schrikeffect’, zegt Jaspers. ‘Mensen werden er erg verdrietig van. Maar het leverde ook nuttige aanwijzingen op. Zoals aan welke knoppen we kunnen draaien om de situatie te verbeteren en welke copingmechanismen medewerkers hanteren. Onze conclusie was dat we medewerkers in hun kracht moesten zetten. Maar dan moest eerst hun gedrag veranderen.’ Spoek vult aan: ‘Op alle SEH’s was de druk zo hoog dat het management de neiging had alles wat niets met zorg te maken heeft uit handen van de medewerkers te nemen. Dat was uit goedheid, maar het onbedoelde effect was dat alle initiatief de kop werd ingedrukt.’ Jaspers: ‘We wilden onze mensen helpen, maar we hebben ze verlamd. Nu moeten we hen de ruimte geven en zorgen dat ze die ook nemen. En teamleiders leren niet te ontzorgen maar medewerkers zelf keuzes laten maken.’

‘We zorgen nu dat mensen weer pauzeren.’

‘In het Amphia hebben we meer interventies in gang gezet om de PSA te bestrijden. Zo nam niemand pauze, dus zorgen we nu dat mensen weer pauzeren. Daardoor kan al tijdens het werk herstel optreden. Ook beginnen we met een dagstart en eindigen we elke dienst met een evaluatie. We checken dan of iedereen oké is. Zo leren medewerkers ook beter voor elkaar te zorgen en signalen op te pikken.’

Spoek: ‘Ook al zijn de problemen op de SEH’s hetzelfde, er zijn er die het goed doen en die bijvoorbeeld geen personeelstekort hebben. Die SEH’s hebben allemaal een beter organisatieklimaat. Zij besteden meer aandacht aan gezond werken, de samenwerking tussen specialisten en verpleegkundigen is beter en ze betrekken hun medewerkers meer bij het bedenken van oplossingen. Zo bleek in 2018 bij de tweede meting ook dat deze zorgorganisaties de meeste verbeteringen boeken.’

Belangrijk leerpunt

‘Hoe het er nu voor staat? We zitten op een derde van waar we moeten zijn’, concludeert Jaspers. ‘Het heeft tijd nodig. Maar we boeken vooruitgang, al zijn het vaak kleine stapjes. Gelukkig zien onze mensen ook verbetering en weten ze dat eraan gewerkt wordt. We zijn ook nog met veel zaken bezig. Het trainen van teamleiders, zorgen voor meer personeel, afspraken tussen verpleegkundigen en specialisten. We hebben een verbeterprogramma met in totaal tien punten.’

‘De kunst is nu het proces op gang te houden.'

‘Zo zijn alle deelnemende SEH’s bezig met verbeterplannen’, weet Spoek. Jaspers vervolgt: ‘Hierover praten we ook veel in onze inspiratiesessies met andere SEH’s. Je helpt elkaar en leert van elkaar.’ Spoek: ‘De kunst is nu het proces op gang te houden. Want het is nooit af.’ Jaspers: ‘Inderdaad. Maar voor nu ben ik blij met het onderzoek en enthousiast over de samenwerking met de SEH’s, IZZ en Universiteit Leiden. Ik heb er ook zelf veel van geleerd. Bijvoorbeeld dat we zorgmedewerkers te veel ontzorgd hebben.’ Spoek: ‘Voor de meeste ziekenhuizen is dit ook het belangrijkste leerpunt.’

‘Nu moeten we op de ingeslagen weg verder’, besluit Jaspers. ‘Niet alleen de deelnemende SEH’s, maar ik hoop dat alle ziekenhuizen dit oppakken.’

Gezonder werken op de SEH

In januari 2017 startte het onderzoek psychosociale arbeidsbelasting op de SEH. Samen met Universiteit Leiden voerde IZZ dit project uit op negentien SEH’s. Op basis van de eerste meting en aanbevelingen zetten de SEH’s diverse interventies in om de situatie te verbeteren. In kennissessies wisselden ze onderling ervaringen uit. December 2019 is het onderzoek afgerond. De eindmeting maakt duidelijk dat er veel vooruitgang is geboekt. Vooral in het proces hoe interventies worden ontwikkeld en geïmplementeerd. Ook zijn werkeisen verminderd, is de personeelsbezetting verbeterd, is er meer aandacht voor herstel op het werk en hebben medewerkers meer autonomie. Maar duidelijk is ook dat verdere verbetering nodig is.